Trẻ con thường thích hỏi “tại sao” – nhưng không phải chúng ta lúc nào cũng có câu trả lời cho chúng. Bài viết này giúp các bạn có thể trả lời một số câu hỏi thường gặp của con mình một cách thông minh và khoa học nhất.
1. Tại sao bây giờ không có khủng long nữa?
Nói với bé: Khoảng 65 triệu năm trước, một hành tinh khổng lồ đã va chạm với Trái đất và thay đổi mọi thứ trên Trái đất. Những con khủng long đã không thể thích ứng với sự thay đổi này và cuối cùng đã chết hết. Sau đó, những con vật mới xuất hiện. Cơ thể chúng phù hợp hơn để có thể sống với sự thay đổi mà việc va chạm giữa hai hành tinh đã tạo ra.
Khủng long thường sẽ lôi kéo trẻ em đến các khái niệm khoa học.
Bạn cần biết rằng:“Khủng long là bằng chứng sống động nhất của việc thể giới đã từng khác biệt như thế nào, điều này khiến cho trí tưởng tượng của trẻ nhỏ được phát triển”, theo Matthew T. Carrano, Tiến sỹ nghiên cứu khủng long học tại Bảo tàng lịch sử thiên nhiên quốc gia tại Washingtin, D.C. “Khủng long thường sẽ lôi kéo trẻ em đến các khái niệm khoa học”, ông nói, vì vậy hãy tận dụng cơ hội này để nói với trẻ về môi trường hay sự tiến hóa. Ví dụ, hãy giải thích về hóa thạch khủng long và cho trẻ em biết rằng chúng chính là tổ tiên của những con gà, con chim bồ câu, thậm chí là con đà điểu ngày nay.
2. Tại sao lại có nhiều ngôn ngữ trên thế giới?
Nói với bé: Hàng nghìn năm trước, người dân từ các vùng khác nhau trên thế giới đã tự tạo ra ngôn ngữ riêng để mô tả cuộc sống của họ. Vì thế ngày nay, những người dân ở cùng một vùng lại nói chung một ngôn ngữ còn những người khác thì không. Và ngôn ngữ cũng thay đổi qua nhiều năm. Nếu con có thể quay về nước ta cách đây khoảng 500 năm, con sẽ cảm thấy khó khăn để hiểu xem ông cha ta thời đó đang nói gì, dù rằng đó vẫn là tiếng Việt.
Bạn cần biết rằng: Nghe ai đó nói một ngôn ngữ là sẽ khiến trẻ cảm thấy cô độc, thậm chí là lo sợ. “Nhưng nếu chúng ta giúp trẻ hiểu về các nền văn hóa khác nhau càng sớm, chúng càng dễ có thể tìm ra được những người bạn mới”, theo Jillian Cavanaugh, Tiến sỹ, giáo sư nhân chủng học và khảo cổ học tại Brooklyn Colledge, New York. Hãy nói với con bạn rằng có thể những người nước ngoài cũng nghĩ rằng chúng ta đang nói một ngôn ngữ lạ, và chỉ ra rằng một số từ con bạn đang dùng đến từ nước khác, ví dụ như Ti vi (tiếng Anh).
3. Tại sao người khác không được nhìn thấy vùng kín của chúng ta?
Nói với bé: Vì chúng ta sử dụng chúng cho những việc chúng ta không làm ở nơi công cộng, ví dụ như đi tắm – đó là lý do tại sao nó được gọi là vùng kín. Đó cũng là lý do tại sao chúng ta phải che chúng lại khi chúng ta đi bơi hoặc phải đóng cửa khi đi vệ sinh. Chúng ta không cho bất kỳ ai nhìn thấy phần kín đó trừ Bố và Mẹ hoặc một người lớn đáng tin cậy, như bác sỹ ở văn phòng của cô ấy. Nếu có ai muốn chạm vào đó hoặc làm con cảm thấy khó chịu, hãy nói với bố mẹ.
Bạn cần biết rằng:“Đây là cơ hội tuyệt vời để hình thành nên sự bình tĩnh và thái độ bình thường về cơ thể”, Hal Runkel – Bác sỹ chuyên khoa, tác giả của cuốn Scream Free Parenting khẳng định, do đó hãy tận dụng cơ hội này để giáo dục cho con của bạn về giới tính. Hãy tạo cho con cái nền kiến thức cơ bản để chúng có thể nhận biết và tự bảo vệ mình trước những hành vi xâm phạm cơ thể không nên có.
4. Tại sao ông ấy lại là người vô gia cư?
Trẻ con thường bị giới hạn kiến thức và chúng nghĩ rằng tất cả mọi người đều có cuộc sống giống chúng.
Nói với bé: Mẹ rất vui vì con đã chú ý tới ông ấy. Có rất nhiều lý do khiến cho con người trở thành vô gia cư. Ông ấy có thể vừa mất việc hoặc quá ốm để có thể tự chăm sóc mình. Dù thế nào, chúng ta cũng cần tôn trọng ông ấy. Chúng ta cũng nên đề nghị giúp đỡ những người vô gia cư khi chúng ta có thể, bằng cách từ thiện hoặc quyên góp quần áo ấm.
Bạn cần hiểu rằng:“Trẻ con thường bị giới hạn kiến thức và chúng nghĩ rằng tất cả mọi người đều có cuộc sống giống chúng”, Brenda Nixon, tác giả của cuốn sách “The Birth to Five Book” nói. Chúng cần được biết sự thật nhưng hãy nói thêm với chúng rằng: “Họ có thể rất buồn phiền vì họ là người vô gia cư”. “Trẻ con thường biểu lộ sự ngạc nhiên”, Nixon nói thêm, vì vậy, hãy cùng chúng suy nghĩ và đưa ý kiến xem bạn và chúng có thể giúp những người vô gia cư điều gì.
5. Tại sao con người lại bị ốm?
Nói với bé: Thường là do vi khuẩn. Những con vi khuẩn bé xíu sẽ tìm đường đi vào cơ thể chúng ta qua không khi chúng ta hít thở hay qua đồ ăn mà chúng ta ăn, hoặc khi chúng ta chạm vào miệng, vào mắt mà không rửa tay. Hầu hết, vi khuẩn không ảnh hưởng đến chúng ta, nhưng đôi khi cơ thể chúng ta không thể chiến đấu lại với chúng, và như vậy khiến chúng ta bị ốm. Thi thoảng, con người ốm vì cơ thể họ hoạt động không bình thường, nhưng con sẽ không bị ốm như vậy đâu. Hiện giờ, hầu hết các bệnh đều được chữa khỏi bằng cách nghỉ ngơi và uống thuốc, nên con đừng quá lo lắng nếu không may bị ốm nhé. Và nhớ giữ gìn vệ sinh sạch sẽ để không bị ốm.
Bạn cần biết rằng: Việc phân biệt các bệnh thông thường như sốt, cảm cúm với các căn bệnh nguy hiểm như ung thư phổi là rất quan trọng. “Trẻ em nên được biết rằng chúng sẽ trở nên khỏe mạnh hơn”, theo Darshak Sanghavi, M.D., tác giả của cuốn A Map of the Child: A Pediatrician’s Tour of the Body. Ông cho rằng: “Giải thích với lũ trẻ về những căn bệnh hiểm nghèo đó là không nên, cho đến khi chúng lớn. Những bệnh trẻ em thường gặp đều có thể dễ dàng được điều trị”. Khi con bạn hỏi vấn đề này, hãy tận dụng cơ hội để nói về những thói quen tốt như rửa tay sạch sẽ, dùng khăn mặt riêng, thường xuyên đánh răng, v.v.. để tránh bị ốm.
6. Tại sao thỉnh thoảng người lớn lại khóc khi họ vui?
Khi người lớn thật sự hạnh phúc, họ cũng sẽ có một chút buồn nữa, họ khóc là vì thế.
Nói với bé: Con người có thể cảm nhận được điều gì đó mạnh mẽ đến nỗi họ cần phải để chúng ra ngoài. Khi các con vui, các con sẽ nhảy lên nhảy xuống hoặc hò hét ầm ĩ, nhưng người lớn có những cảm xúc phức tạp hơn. Khi người lớn thật sự hạnh phúc, họ cũng sẽ có một chút buồn nữa. Thỉnh thoảng, người lớn khóc là vì vậy.
Bạn cần biết rằng: Khi bạn khóc vì hạnh phúc, nó thường là do bạn cảm thấy vô cùng ngọt ngào, giống như ngày con bạn tốt nghiệp mẫu giáo (Bạn rất tự hào, nhưng con bạn đã lớn quá nhanh!). “Trẻ con không có những cảm xúc phức tạp như vậy, và chúng sẽ tò mò”, tiến sỹ Sanghavi nói. Hãy nhân tiện cuộc trò chuyện này với bọn trẻ để khuyến khích chúng thể hiện cảm xúc bằng lời nói. Hãy nhấn mạnh rằng khóc cũng không sao, nhưng hãy nói rõ cái gì đã làm cho chúng khóc. “Hiểu rõ cảm xúc cá nhân của mình sẽ giúp con bạn dễ dàng đồng cảm hơn với người khác”, ông nói thêm. Vì vậy, hãy nói với con bạn, nếu nhìn thấy bạn khóc, hãy hỏi bạn rằng “mẹ đang vui hay đang buồn?”
7. Tại sao con không được thức muộn như bố mẹ?
Nói với bé: Cơ thể con cần được nghỉ ngơi sau một ngày con loăng quăng chạy nhảy, và não của con cũng cần nghỉ như vậy. Khi con chạy nhảy nhiều như vậy, học hỏi, khám phá nhiều thứ mới như vậy, con sẽ rất mệt. Nó còn mệt hơn việc bố mẹ đi làm hàng ngày. Vì thế, con cần nhiều thời gian để nghỉ ngơi hơn. Con đi ngủ sớm thì cơ thể con sẽ khỏe mạnh và đầu óc của con sẽ có thể minh mẫn và thông minh hơn vào sáng ngày hôm sau.
Bạn cần biết rằng: Trái với kiến thức thông thường, não của chúng ta không “lớn” khi chúng ta ngủ. Nhưng các nhà khoa học cho rằng nghỉ ngơi là điều quan trong cho quá trình phát triển thể chất của cơ thế. Khi trẻ em ngủ ít hơn 10 tiếng buổi tối, chúng sẽ cáu kỉnh nhiều hơn và khả năng học tập bị giảm sút, tiến sỹ Sanghavi lưu ý.
8. Tại sao bạn hàng xóm lại có nhiều đồ chơi hơn con?
Nói với bé: Quyết định tiêu tiền vào vấn đề gì và tiêu bao nhiêu là ở người lớn. Có thể bố mẹ bạn ấy đã quyết định chi nhiều tiền hơn để mua đồ chơi cho bạn ấy. Có thể con sẽ cảm thấy một chút ghen tị, nhưng có nhiều đồ chơi hơn cũng không khiến cho gia đình mình hạnh phúc hơn và tốt hơn, đúng không?
Hãy nói với trẻ về sự khác biệt giữa muốn và cần.
Bạn cần biết rằng: Hãy nhìn nhận câu hỏi này như một cơ hội để có một cuộc trò chuyện với con của bạn về tiền bạc: Tiền đến từ đâu và bằng cách nào? Cách thức gia đình bạn chi tiêu, tiết kiệm, và cho tiền – Sharon Lechter, người sáng lập của payyourfamilyfirst.com, một tổ chức dành riêng cho việc cải thiện tài chính, cho biết. “Hãy giải thích với bé rằng mọi thứ đều có giá của nó, và nói rằng gia đình bạn hàng ngày phải chi trả những khoản gì”, cô nói. Hãy nói với trẻ về sự khác biệt giữa muốn và cần, và với những trẻ lớn hơn, hãy nói với chúng rằng chúng có thể tự kiếm tiền rồi, bằng các công việc đơn giản như rửa xe cho người hàng xóm chẳng hạn.
9. Tại sao con phải mời bạn ấy đến sinh nhật con?
Nói với bé: Vì nếu con không mời, bạn ấy sẽ rất buồn. Mà bố mẹ muốn rằng con tử tế với tất cả mọi người. Có thể bạn ấy khác con, con và bạn ấy không có nhiều điểm chung, nhưng con vẫn nên mời bạn ấy đến, không nên tách bạn ấy ra khỏi bữa tiệc sinh nhật con. Con không cần phải kết thân với bạn ấy, nhưng hãy tưởng tượng xem con sẽ cảm thấy thế nào nếu bạn ấy cũng tổ chức tiệc, mời tất cả mọi người trong lớp và trừ con ra?
Bạn cần biết rằng: Trẻ em có thể hình thành các nhóm nhỏ và “tẩy chay” các bạn khác ngay từ khi chúng đi học mẫu giáo. Tuy nhiên, can thiệp và ngăn cấm hành vi này có thể sẽ phản tác dụng với trẻ, Michele Borba, Ed.D., Tác giả cuốn The Big Book of Parenting Solutions cho biết. “Nếu bạn có thể dạy con của bạn khi còn nhỏ về việc tập cảm nhận cảm xúc của người khác và suy nghĩ về cách sẽ giúp đỡ họ, bạn sẽ giúp con bạn không những không dễ bị bắt nạt, mà còn có thể ngăn cản người bạn của chúng trở nên xấu tính”, cô nói thêm.
