Các loài bay ở Côn Đảo (Phần 1)

Bình minh ở Côn Đảo có một ấn tượng thật lạ lùng, dù bạn đã từng đặt chân tới đây. Vẻ tĩnh mịch thật thanh bình ngự trị nơi những con phố mang đậm dấu tích của lịch sử dường như đối lập với sự sôi động đầy háo hức của biển cả. Phía xa xa ngoài khơi là nơi có một hòn đảo nhỏ với những thú vị đang đón chờ.

Là tập hợp gồm 14 hòn đảo lớn nhỏ, Côn Đảo là tên gọi tắt của quần đảo Côn Sơn. Vị trí tự nhiên của nó mang lại cho nơi đây những môi trường tự nhiên cực kỳ phong phú. Sau 2 giờ di chuyển, các bạn sẽ tới một hòn đảo nhỏ với những phiến đá sắc lẹm bao quanh là nơi dừng chân đầu tiên. Men theo con đường đất từ dưới ngược lên là một căn chòi nhỏ giống như một đài quan sát hơn là nơi ở. Đây là đảo Hòn tre nhỏ, một điểm đặt trạm kiểm lâm của Vườn quốc gia Côn Đảo.

(Ảnh: Asiadivesite)

Nằm không xa với các hòn đảo nhỏ lân cận, những mỏm đá nằm trải mình dưới ánh nắng gay gắt và có biển bao quanh, các vách đá là nơi trú ngụ lý tưởng của nhiều loài chim biển.

Ngay ở khe núi lớn phía cạnh đường đi, những con nhạn biển bạo dạn không hề để ý đến những vị khách lạ. Chúng đậu trên các vách đá dựng đứng, bay lượn, chao cánh rồi đậu xuống rỉa cánh một cách bình thản. Chúng cũng không hề để ý tới những đám mây kéo đến báo hiện cơn mưa sắp trút xuống như để làm mát những phiến đá đã phơi nắng cả ngày.

Ở Côn Đảo, vào giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 9, những cơn mưa rào thường đến vào bất chợt trong ngày. Lượng nước mưa lớn cung cấp cho khu vườn tự nhiên này một nguồn sống dồi dào. Những cơn mưa ấy dường như còn gột rửa đi cái nóng bức và trả lại cho hòn đảo nhỏ một bầu không khí trong lành. Hoàng hôn là thời điểm có thể phân biệt dễ dàng từng loài.

Vách đá sát những con sóng dập dềnh là nơi trú ngụ của các loài nhạn biển, còn những con gầm ghì trắng và bồ câu thường đậu trên ngọn cây gần tổ. Nhạn biển thường cư trú ở sát mép biển và chỉ trong những hốc đá, kể cả khi nghỉ ngơi chúng cũng không đậu trên những cành cây cao. Chỉ tới khi tối trời, chúng mới miễn cưỡng bay về tổ của mình.

Vượt qua một khu rừng rậm rạp với các cây phong ba khô ra mé phía Tây của hòn đảo nhỏ, biển oà ra trước mắt với những cánh nhạn đang chao nghiêng. Nếu để ý một chút, có lúc, các bạn sẽ thấy dấu hiệu sự sống của loài chim này ở ngay dưới mặt đất – đó là những quả trứng nhạn vẫn còn hơi ấm. Nhạn biển có nhiều loài, mỗi loài có những đặc điểm riêng. Hai giống nhạn đại diện cho Côn Đảo là nhạn đầu xám và nhạn lưng đen.

Loài nhạn đầu xám có tên khoa học là Anous stolidus. Khi trưởng thành, chúng có bộ lông màu trắng và chuyển sang xám ở đỉnh đầu. Chúng sống theo đàn, và nằm trong danh sách những loài chim quí hiếm.

Nhạn lưng đen là loài nhạn biển phổ biến nhất ở Côn Đảo. Chúng có màu trắng và đen. Đầu và mặt màu đen, có vệt trắng từ trán kéo đến phía sau mắt, phần trên lưng nhạt màu hơn. Chúng có thể ngụp đầu xuống nước và lặn giỏi để có thể kiếm mồi sát dưới mặt nước. Loài nhạn lưng đen này sống thành từng cặp và theo đàn khá đông. Cấu trúc cơ thể của nhạn lưng đen rất phù hợp với môi trường biển. Chân chúng mảnh và tương đối dài là đặc điểm thuận lợi cho việc đậu trên các mỏm đá, vách đá cũng như săn mồi dưới mặt nước.

Nhạn đầu xám – Anous stolidus (Ảnh: pari.go.jp)

Cấu trúc bên trong hầu như giống các loài chim khác, bộ não của nhạn biển được xếp gọn trong khoang xương đỉnh để phù hợp với môi trường kiếm sống dưới nước. Xương của chúng xốp và nhẹ hơn các loài gia cầm, điều này giúp nhạn biển có thể cất cánh dễ dàng ở mọi địa hình. Khi bay, do sải cánh khá rộng và cấu trúc xương nhẹ, loài nhạn lưng đen có thể chao lượn một quãng đường dài mà không cần đập cánh.

Tổ nhạn lưng đen thường khá đơn giản. Những hốc, vách đá tương đối hiểm trở mà các loài khác không đến được là nơi chúng luôn chọn lựa. Trong tổ, đất được đào lõm xuống với đường kính trung bình từ 15 đến 20cm, lòng tổ không lót.

Thời gian để chim nhạn mẹ sinh con vào khoảng đầu tháng 5 dương lịch hàng năm. Trong mùa sinh sản của loài nhạn biển, mỗi tổ nhạn thường có từ 1 đến 2 trứng, đẻ cách nhau khoảng 2 tuần. Khoảng vài tuần, noãn trứng rất nhanh chóng hình thành phôi chim non. Sau khi chim mẹ đẻ trứng, phôi trứng hình thành rất nhanh và đã có thể nở ra chim con sau một tháng, chim non trưởng thành và ra ràng cũng rất nhanh. Khi những đốm lấm tấm trên quả trứng bắt đầu sậm màu hơn là lúc mà chim non trong nó đã hoàn thiện để ra đời.

Thời điểm mới ra đời này các chú chim nhạn non rất dễ bị làm mồi cho các loài bò sát như rắn, chuột. chính vì thế địa hình vách đá sát mép biển thực sự là nơi trú ngụ an toàn cho chúng. Dó cũng là lý do số nhạn lưng đen sinh sản nhiều hơn ở mé bờ Tây của đảo Hòn Tre nhỏ.

Lúc còn bé, nhạn lưng đen có một bộ lông xám nhạt, nó cũng chưa chia khoang trắng đen rõ rệt như bộ lông của bố mẹ nó. Bản năng sống trên đá như một thứ gien di truyền của loài nhạn này.

Lúc mới nở được 1 tuần, kích thước của chim non chỉ nằm gọn trong lòng bàn tay người, sải cánh vẫn chưa phát triển đủ rộng. Khoang màu lông trắng dưới bụng đã bắt đầu hình thành tuy chưa rõ rệt. Thức ăn của chúng chỉ là những mẩu thức ăn nhỏ mà bố mẹ chúng tách ra từ những con cá, con tôm bắt được.

Cứ vào khoảng cuối tháng 5 là thời điểm lũ nhạn con này góp mặt vào cộng đồng nhạn biển đông đúc nhất. Chỉ sau một mùa kiếm ăn, những con chim non sẽ mạnh mẽ và trưởng thành để có thể nhập đàn. Chúng lại tiếp diễn cuộc sống như những ngư dân thực thụ, luôn luôn nhìn ra biển và tìm nguồn thức ăn ở đó.

Cách Hòn tre nhỏ một quãng đường, có một nơi được coi là thiên đường của các loài chim biển. Đó là Hòn trứng. Cái tên này xuất phát từ hình dáng bên ngoài của hòn đảo nhỏ với địa chất toàn đá này.

Chính vì cấu trúc toàn là vách đá nên việc tiếp cận và lên đỉnh cao của Hòn trứng thật không đơn giản. Lũ chim đậu với số lượng nhiều đã thải ra đây một lượng chất thải lớn làm cho những mỏm đá trở nên trơn trượt và nguy hiểm. Nếu có ai leo gần lên tới đỉnh, những con đậu phía ngoài vội vã lao vọt lên và báo động cho những con khác trên hòn.

Với diện tích gần 1km², bãi đáp trên đỉnh của Hòn trứng thật lý tưởng cho mọi sinh hoạt của lũ chim biển. Ở đây, dường như ngoài sự tò mò của những người tham quan thì chúng không bị bất cứ sự quấy rầy của loài nào khác.

Tuy sống thành từng đàn khá đông, nhưng tập quán tổ chức cuộc sống riêng lẻ vẫn áp đặt rõ nét ở loài nhạn lưng đen. Từng cặp, từng cặp tạo ra những góc riêng. Vào mùa giao phối, những con nhạn cái quyến rũ đối tượng của mình bằng bộ cánh óng ả được tỉa tót cẩn thận. Con đực đậu xuống và giữ một khoảng cách khá xa, chăm chú nhìn con cái như thể thăm dò. Một lúc sau, như thể làm giá, con cái bay vọt lên trêu ngươi. Cả hai con nhạn lưng đen hoà vào vũ điệu tập thể như để xác định rõ hơn về nhau. Chỉ sau đó ít lâu, con cái hạ xuống nơi đã chọn lúc trước, và con đực như được lời, không chút e dè sà ngay xuống bên cạnh.

Vào thời điểm hưng phấn nhất trong năm, những cặp nhạn lưng đen cặp kè nhiều vô kể, lúc này dường như chúng chỉ quan tâm đến đối tác cuộc đời của mình. Mỗi cặp lại chọn cho mình một mỏm đá riêng tách biệt với những con còn lại, tính cạnh tranh của chúng lúc này khá cao. Vẻ e lệ dịu dàng bên con đực của con nhạn biển cái sẽ biến mất ngay khi có những con khác hăm he định chiếm chỗ của nó đã giành từ trước.

Mùa giao phối của lũ nhạn lưng đen không dài, thường chỉ diễn ra khoảng 2 tuần. Sau thời gian đó, những con chim cái hạn chế di chuyển hơn trước, chúng chỉ bay đi vào những thời điểm kiếm mồi trong ngày. Dường như, bản năng làm mẹ buộc chúng trở nên nhu mì hơn để bảo vệ mầm sống bắt đầu được hình thành.

(Còn nữa…)

Hoàng Lâm