Trong khi những gã khổng lồ công nghệ mơ về việc thay đổi cách chúng ta sống với những thiết bị thông minh hay ứng dụng mạng xã hội, một triệu phú internet người Nga đang cố gắng thay đổi chẳng gì khác ngoài định mệnh của chúng ta.
“Trong vòng 30 năm tới“, Dmitry Itskov hứa hẹn, “Tôi sẽ chắn chắn rằng ta có thể sống mãi mãi“.
Nghe có vẻ phi lý, nhưng chẳng có chút do dự nào từ giọng nói nhẹ nhàng của người đàn ông 35 tuổi này, người đã từ bỏ kinh doanh để cống hiến bản thân cho thứ gì đó có ích hơn với nhân loại. “Tôi tự tin 100% rằng nó sẽ xảy ra. Nếu không thì tôi đã không làm việc này“, ông nói.
Đó là một tham vọng rất lớn, nhưng liệu nó có thể thành công? Itskov cũng không có nhiều thời gian để tìm hiểu.
Triệu phú người Nga tin rằng 30 năm nữa con người có thể bất tử.
“Nếu như không có công nghệ bất tử, tôi sẽ chết trong 35 năm tới“, ông than vãn. Cái chết là điều chắn chắn xảy ra – ít nhất là ở thời điểm này – bởi khi ta già đi, những tế bào trong cơ thể sẽ mất đi khả năng tự hồi phục.
Thế nên Itskov đã đem một phần nhỏ gia sản của mình vào một kế hoạch táo bạo nhằm loại bỏ sự lão hóa. Ông muốn sử dụng khoa học tân tiến để mở khóa bí mật của bộ não con người và upload tâm trí của một người vào máy tính, giải thoát chúng khỏi những hạn chế sinh học của cơ thể.
“Mục tiêu lớn nhất của kế hoạch này là chuyển nhân cách của một người nào đó vào một cơ thể mới hoàn toàn“, ông nói.
Itskov đã hứng thú với việc biến không thể thành có thể từ khi còn là một đứa trẻ. “Mơ ước lớn nhất của tôi là trở thành phi hành gia, để được bay trên vũ trụ“, ông nói. Một tiểu thuyết khoa học đã cho ông một ấn tượng sâu sắc: “Người anh hùng lấy ra vài viên thuốc bất tử và bay quanh quỹ đạo trái đất. Tôi vẫn nhớ mình luôn thắc mắc về việc mình sẽ làm nếu như tôi bất tử“.
Nhưng liệu kế hoạch của ông có cho phép tất cả chúng ta upload tâm trí mình vào máy tính như trong viễn tưởng? Giám đốc khoa học của tổ chức 2045 Initiative của Itskov, TS Randal Koene – một nhà thần kinh học tại Đại học Boston – đã cười vào bất cứ ai nói rằng Itskov đang quá xa vời với thực tế.
Mục tiêu mở khóa bí ẩn não bộ và upload tâm trí con người vào máy tính.
“Tất cả bằng chứng dường như đều cho thấy nó khả thi trên lý thuyết – cực kỳ khó khăn, nhưng sẽ khả thi”, ông nói. “Bởi vậy bạn sẽ nói người như vậy là có tầm nhìn, chứ không phải điên bởi đó là khi bạn nghĩ điều gì đó là không tưởng, và không phải sự thật“.
Những khả năng về lý thuyết mà Randal nói tới bắt nguồn từ những câu hỏi về cách não bộ của ta hoạt động mà thần kinh học vẫn chưa thể trả lời. Bộ não của ta tạo ra từ khoảng 86 tỉ neuron thần kinh, những tế bào kết nối và gửi thông tin tới nhau bằng cách bắn những điện tích lan truyền qua bộ phận trong xương sọ này của chúng ta như những những đợt sóng.
Nhưng bằng cách nào, bộ não tạo ra bí ẩn của tâm trí chẳng hề giống điều gì trong khoa học, theo lời của GS sinh học thần kinh Rafael Yuste của Đại học Columbia. “Thử thách nằm ở việc làm thế nào có thể từ những cơ chất của tế bào kết nối trong bộ phận này, đi tới thế giới tinh thần, suy nghĩ, ký ức, và cảm xúc của chúng ta“, ông nói.
Itskov cho rằng nếu không có công nghệ bất tử, ông sẽ chết trong 35 năm tới.
Để giải mã điều này, rất nhiều nhà thần kinh học đã tiếp cận bộ não như thể nó là một máy tính. Bộ não sẽ biến đầu vào, dữ liệu từ giác quan, thành đầu ra, hành vi của chúng ta, thông qua tính toán. Đây là nơi những lập luận lý thuyết về upload tâm trí nảy sinh. Nếu quá trình này có thể được vạch ra, bộ não có thể sẽ được sao chép vào một máy tính, cùng với tâm trí của một cá thể.
Đó là cái nhìn của TS Ken Hayworth, một nhà thần kinh học đã vạch bản đồ lát cắt não chuột vào ban ngày, và vật lộn với việc làm sao để upload tâm trí của mình vào ban đêm. Ken tin rằng việc lập bản đồ connectome – những kết nối phức tạp của mọi neuron trong não – đang nắm giữ chìa khóa, bởi ông tin rằng nó mã hóa mọi thông tin để khiến ta trở thành con người, cho dù nó chưa được chứng minh. “Máy tính của tôi thực sự chỉ là những con số 0 và 1 trong ổ cứng, và tôi chẳng quan tâm điều gì xảy ra nếu như những con số đó tới được máy tính tiếp theo, và điều này cũng sẽ tương tự với bản thân tôi”, ông nói, “Tôi không quan tâm nếu connectome của mình nằm trong một cơ thể sống hay một phần mềm mô phỏng điều khiển một cơ thể robot“.
Bản đồ connectome là chìa khóa cho công trình này.
Nhưng Ken là một người thực tế. “Ta đang ở rất xa với việc lập bản đồ connectome của con người”, ông nhìn nhận. “Nói dễ hiểu, để vẽ nên toàn bộ não bộ của ruồi sẽ cần tới từ một tới hai năm. Ý tưởng của việc lập bản đồ toàn bộ não bộ con người với công nghệ hiện tại mà chúng ta có đơn giản là không tưởng“. Và còn có một thách thức trên lý thuyết nữa. Ngay cả khi ta có thể tạo ra sơ đồ kết nối của bộ não con người, upload tâm trí sẽ gần như cần tới việc đọc những hoạt động liên tục của tất cả các neuron thần kinh.
Itskov có thể sẽ nhận được một vài sự giúp đỡ không ngờ tới, theo lời Yuste – người đã giúp mang về dự án nghiên cứu thần kinh học lớn nhất thế giới, Brain Initiative. Là một phần của dự án 6 tỉ USD nhắm vào giải quyết bí ấn của những chứng về não như Alzheimer, ông hy vọng sẽ lập được bản đồ của những tương tác liên tục của neuron trong bộ não “Chúng tôi muốn đo đạc mọi kích thích từ tất cả các neuron trong cùng một lúc. Rất nhiều người cho rằng việc này là không tưởng“.
Đây là cách tiếp cận không phụ thuộc vào những connectome. Trong nghiên cứu chưa công bố, Yuste lần đầu tiên đã dựng lên hình ảnh của những chớp điện thôi miên tạo nên hoạt động của gần như tất cả neuron ở một trong những hệ thần kinh đơn giản nhất, một động vật nhỏ bé tên gọi hydra. “Nó thực sự rất thú vị“, ông nói. Nhưng “giờ đây ta vẫn chưa thể khẳng định những thứ này mang ý nghĩa gì. Nên nó gần giống việc nghe một cuộc hội thoại bằng thứ tiếng mà bạn không hiểu“.
Cần phải giải mã hoặc dowload tâm trí con người.
Trong vòng 15 năm, Yuste hy vọng sẽ lập bản đồ – và lý giải – hoạt động của mọi neuron trong vỏ não của một con chuột. Nhưng mục tiêu lớn nhất vẫn là trên bộ não con người.
“Nếu bộ não là một máy tính số, để có thể upload tâm trí thì đầu tiên bạn cần phải giải mã hoặc download nó“.
Nhưng Itskov còn rất xa với thành công. Tại Đại học Duke, một nhà thần kinh học hàng đầu cho rằng tính phức tạp của não bộ không thể bị sao chép. “Bạn không thể lập trình tính trực quan, vẻ đẹp, tình yêu hay ghen ghét“, trích lời TS Miguel Nicolelis. “Sẽ chẳng bao giờ bạn thấy được bộ não có thể giảm xuống một môi trường số. Nó là bất khả thi để có thể đưa tính phức tạp đó vào một loại quá trình thuật toán mà bạn sẽ cần phải thực hiện“.
Yuste cũng đang ở rất xa. Bởi thần kinh học vốn chưa thể giải thích được chính xác vì sao bộ não có thể điều khiển chúng ta và chứng minh rằng upload tâm trí là khả thi. Ông tin rằng cộng đồng nên bắt đầu nhìn nhận hậu quả nào có thể xảy ra nếu tham vọng của Itskov thành hiện thực.
Upload tâm trí cũng sẽ mở ra một thế giới mới đầy rủi ro.
“Nếu bạn có thể tái tạo tâm trí và upload nó vào một vật chất khác, bạn có thể tạo ra những bản sao của trí não“, trích lời Yuste. “Đó là những vấn đề phức tạp bởi chúng mâu thuẫn với cốt lõi của những gì định nghĩa nên một con người“.
Itskov thì lạc quan hơn: “Tôi sẽ trả lời câu hỏi về đạo đức từ chính ý kiến của Dalai Llama. Quan điểm của ông là bạn có thể làm bất cứ việc gì nếu động lực của bạn là giúp đỡ con người“.
Iskov cũng đã vạch ra kế hoạch cho cuộc sống bất tận của mình. “Trong vài thế kỷ tới tôi đã hình dung ra việc có nhiều thân thể, một trong vũ trụ, một dưới dạng hologram, tâm thức của tôi đơn giản chỉ di chuyển từ nơi này qua nơi khác“.
Ước tính có khoảng 107 tỉ người đã chết trước chúng ta. Với hiểu biết của chúng ta về bộ não đã tiến bộ trong vài thập kỷ, nó sẽ trở nên rõ ràng liệu Itskov thực sự có tầm nhìn như ông nói, hay đơn thuần chỉ là cái tên mới nhất của những kẻ mơ về điều không tưởng.
