Thuốc kháng sinh: Sắp tới “đường cùng”
Kháng sinh là một trong những loại thuốc rất quan trọng đã được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm khuẩn trong suốt 70 năm qua. Chúng hoạt động bằng cách phá vỡ các quy trình mà vi khuẩn cần để sống sót, hoặc ngăn chặn chúng sinh sôi nảy nở trở lại.
Thế nhưng các loại kháng sinh đang ngày càng giảm tác dụng trước các bệnh nhiễm trùng và một ngày nào đó có thể sẽ không còn nữa. Hiện tại vẫn chưa có loại thuốc nào có thể thay thế được vị trí của kháng sinh.
Có thể chỉ trong vòng 20 năm nữa thôi, các phương pháp điều trị như hóa trị hay một phẫu thuật đơn giản cũng sẽ không thể thực hiện được nữa, vì chúng dựa rất nhiều vào các loại kháng sinh. Và chúng ta sẽ phải đối mặt với một tương lai không xa, khi một cơn ho hay một vết đứt trên da cũng có thể gây chết người, như từ thời xa xưa…
Vi khuẩn trở thành siêu vi như thế nào?
Vậy vi khuẩn trở nên kháng thuốc như thế nào? Ở mức độ phân tử, những sinh vật vô cùng nhỏ bé này tìm được cách để “chiến thắng” những loại thuốc được làm ra để tiêu diệt chúng. Trong trường hợp các siêu vi khuẩn, chúng không chỉ sống sót, mà còn phát triển mạnh hơn.
Nếu một dòng vi khuẩn mang một số gien kháng thuốc thì sẽ được gọi là
“siêu vi” và càng trở nên nguy hiểm hơn vì có ít loại kháng sinh hơn có
thể tiêu diệt được chúng hay ngăn chúng nhân lên.
Trong số rất nhiều vi khuẩn có thể có một số tế bào không bị ảnh hưởng bởi thuốc kháng sinh do đặc tính tự nhiên hoặc do đột biến
Khi bệnh nhân được điều trị bằng kháng sinh để chữa một bệnh nhiễm trùng nào đó, những vi khuẩn kháng thuốc này sẽ sống sót và nhân lên gấp bội. Cơ chế đề kháng tự nhiên của cơ thể sẽ “chiến đấu” với cuộc tấn công dữ dội này; như trong ảnh ta thấy các vi khuẩn đang xâm chiếm một tế bào bạch cầu (màu đỏ)
Chúng ta đang làm tình hình trở nên tồi tệ hơn
Các hành động của chính chúng ta đang đẩy nhanh tốc độ kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn, đặc biệt là trong lĩnh vực chăn nuôi và chăm sóc y tế. Sự kháng thuốc thường xảy ra ở những nơi vi khuẩn thường xuyên được điều trị bằng kháng sinh, và ở những nơi có rất nhiều vật chủ (con người và động vật) nhiễm bệnh. Các loại vi khuẩn kháng thuốc có thể lây lan từ các nông trại và bệnh viện tới người dân thông qua 2 cách trực tiếp hoặc gián tiếp – thông qua nguồn nước. Sau đó con người sẽ truyền loại vi khuẩn này cho nhau, thông qua các cơn ho hoặc tiếp xúc với những bàn tay chưa được rửa sạch.
Kháng sinh đang cạn kiệt
Không có loại kháng sinh mới nào được tìm ra trong 25 năm qua
Các nghiên cứu y dược không thể theo kịp được mức độ kháng thuốc kháng sinh đang tăng nhanh của vi khuẩn. Không có loại kháng sinh mới nào được tìm ra trong 25 năm qua, và một số dòng vi khuẩn hiện nay có thể “miễn nhiễm” với gần như tất cả các loại thuốc được làm ra để tiêu diệt chúng, khiến những bệnh nhiễm trùng do các dòng vi khuẩn này gây ra trở nên gần như không thể chữa trị. Các chuyên gia cảnh báo rằng chúng ta đang “tụt hậu” hàng chục năm trong cuộc chạy đua với các loại siêu vi. Chúng ta đã khai thác những loại kháng sinh dễ tìm ra nhất. Vì thế việc tạo ra những loại kháng sinh mới đòi hỏi thêm nhiều thời gian và công sức. Tuy nhiên, hiện tại các công ty dược phẩm có vẻ không dành nhiều ngân sách cho việc này, mà ưu tiên nghiên cứu phát triển thuốc mới cho các loại bệnh mạn tính, để có thể tối đa hóa lợi nhuận tiềm năng.
Giải quyết vấn đề hiện nay
Các loại siêu vi hiện đang là mối đe dọa lớn tới sức khỏe của người dân trên toàn thế giới. Mỗi năm các loại vi khuẩn kháng thuốc gây ra khoảng 400.000 ca nhiễm trùng và 25.000 trường hợp tử vong ở riêng Châu Âu, là một trong những khu vực phát triển nhất thế giới.
Những giải pháp tương lai để chiến thắng siêu vi
Chúng ta có thể ngăn chặn tình trạng kháng kháng sinh của siêu vi như thế nào? Có thể có một số giải pháp như sau:
Xác định nguyên nhân gây bệnh. Cải tiến các xét nghiệm chẩn đoán, để có thể phát hiện một bệnh nhiễm trùng nào đó là do vi khuẩn hay virus gây ra chỉ sau 1 tiếng đồng hồ. Điều này có thể làm giảm đáng kể những đơn thuốc có kê thuốc kháng sinh.
Tạo ra các loại thuốc mới. Nghiên cứu và phát triển các loại thuốc kháng sinh là một quá trình rất tốn kém. Tuy nhiên, chúng ta mới chỉ phân tích các tính chất hóa học của 1% các loại vi khuẩn trên thế giới để sản xuất kháng sinh. Vẫn còn rất nhiều loại thuốc kháng sinh nữa có thể được tìm ra.
Sử dụng các loại virus. Liệu pháp Thể thực khuẩn là cách sử dụng các loại virus gọi là Thể thực khuẩn để làm nhiễm độc và tiêu diệt vi khuẩn. Liệu pháp này hiện đã đạt được một số kết quả bước đầu.
Mỗi bệnh nhân có thể làm gì để ngăn chặn tình trạng “nhờn thuốc”?
• Hãy hỏi bác sỹ xem có nên làm xét nghiệm để chắn chắn loại kháng sinh được kê là đúng không.
• Uống kháng sinh đúng như liều bác sĩ đã kê. Không bỏ dở thuốc. Hãy uống hết liều thuốc như được kê trong đơn, ngay cả khi bạn đã thấy đỡ hơn.
• Chỉ sử dụng loại thuốc kháng sinh được kê cho bạn; không cho người khác uống hay dụng các loại kháng sinh còn thừa từ các lần trước. Mỗi loại kháng sinh đặc trị một loại nhiễm khuẩn khác nhau. Uống sai thuốc có thể làm chậm quá trình điều trị hoặc khiến vi khuẩn phát triển thêm.
• Đừng để dành kháng sinh cho lần bị bệnh sắp tới. Hãy vứt hết phần thuốc thừa sau khi bạn đã hoàn thành liều thuốc được kê trong đơn.
• Đừng yêu cầu bác sĩ kê thuốc kháng sinh cho bạn khi bác sĩ nghĩ rằng bạn không cần đến chúng. Hãy nhớ rằng kháng sinh cũng có các tác dụng phụ.
• Ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng bằng cách giữ vệ sinh và tiêm vắc-xin theo như khuyến cáo của các cơ quan y tế.
