Bắt đầu được đưa vào phục vụ du khách tham quan từ tháng 10/2010, động Thiên Hà thuộc địa phận xã Sơn Hà, huyện Nho Quan góp thêm vào sự đa dạng của các điểm đến trên bản đồ du lịch Ninh Bình.
Động Thiên Hà nằm trong lòng dải núi Tướng với độ cao gần 200m. Để tới được động, du khách xuống thuyền nan du ngoạn trên dòng kênh nhỏ nằm giữa cánh đồng chừng 1km rồi lên bến thuyền dẫn vào động. Sau khi thả bộ trên con đường đá uốn lượn dưới chân núi Tướng chừng 500m, du khách đã tới trước cửa động. Đứng trước cửa động nghỉ chân, luồng không khí mát lạnh từ dưới động truyền lên khiến bao mệt nhọc của du khách dường như tan biến. Cửa động Thiên Hà cao chừng 4m với vô số nhũ đá đủ mọi hình dạng ngay tại lối vào. Bước chân vào trong động rồi quay đầu nhìn lại, ta sẽ thấy một dải ánh sáng lung linh tuyệt đẹp chiếu len qua cửa động rọi lên hệ thống nhũ đá. Toàn bộ động Thiên Hà dài chừng 700m chia ra làm hai khu vực động khô dài 200m và động nước dài 500m. Ngăn cách giữa hai khu vực là cổng trời tỏa ánh sáng tự nhiên từ trên cao òa xuống khiến du khách mở rộng tầm mắt ngắm nhìn những khối nhũ đá ánh lên màu vàng, màu bạc. Với bàn tay của tạo hóa, nhũ đá trong động hiện lên với nhiều hình thù và màu sắc khơi gợi trí tò mò, khám phá của du khách. Bên này là hình chú cáo, bên kia là voi phục, rồi hình hổ rình mồi, khỉ leo cây… tạo nên một thế giới sống động đưa du khách như lạc vào chốn thần tiên.
Đến động nước, du khách xuống thuyền lướt nhẹ trên dòng sông ngầm mà người dân nơi đây đặt tên gọi: Dải Ngân Hà. Dải Ngân Hà uốn lượn với vô vàn khối thạch nhũ lung linh sắc màu với các tên gọi đảo Hoa tiên, Bầu sữa mẹ, Cá hoá long… bất ngờ hiện ra ở một khúc quanh phía trước hay ngay trên vòm động. Ngoài ra còn rất nhiều nhũ đá mang đủ loại hình dạng chưa có tên đang chờ du khách khám phá để được đặt tên. Trong không gian tĩnh lặng, du khách có thể cảm nhận rõ tiếng mái chèo khua nhè nhẹ, tiếng giọt nước nhỏ tong tong và bắt gặp hàng ngàn chú dơi đang cư trú trong hang. Điều đặc biệt theo chị Hà – người chèo thuyền đưa khách tham quan động, khi đi đến khu vực dơi cư ngụ, bị đánh động nên dơi bay tán loạn nhưng tuyệt nhiên không có con nào chạm vào người khách.
Trao đổi với chúng tôi, ông Hà Huy Lợi, Giám đốc Công ty Du lịch Ngôi Sao – đơn vị được giao quản lý và khai thác quần thể động Thiên Hà cho biết, động được phát hiện từ năm 2007 và bắt đầu đi vào khai thác từ năm 2010. Khi mới phát hiện, cửa động rất nhỏ và bị cây cối che phủ rất khó tìm, trong lòng động đầy bùn đất, hệ thống cơ sở hạ tầng gần như chưa có gì. Để có được hiện trạng như ngày nay, Công ty đã đầu tư, cải tạo và xây dựng mới: bến xe thuyền, khu đón tiếp, nạo vét tuyến sông, tạo tuyến du lịch bằng đường thủy đến hang động… Riêng trong lòng động, Công ty đã phải nạo vét bùn đất để mở rộng không gian lên đến 12.000m2 tương đương với hang Sửng Sốt (Hạ Long), thuê chuyên gia nước ngoài khảo sát địa chất. Tất cả các công đoạn đều phải làm thủ công. Theo đánh giá của chuyên gia Mỹ, hệ thống nhũ đá trong động Thiên Hà vẫn còn sống và đang trong quá trình phát triển, không giống như nhũ đá ở nhiều hang động khác trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.
Cùng với hang Bụt Hiện ngay cạnh đó, động Thiên Hà đang là điểm du lịch mới đang chờ du khách tới khám phá khi tới vùng đất Ninh Bình.
