Cách bờ biển Cửa Đại (Hội An- Quảng Nam) 15 km, Cù Lao Chàm là một cụm đảo bao gồm 8 đảo được đặt tên hết sức dân dã: Hòn Lao, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Khô mẹ, Hòn Khô con, Hòn Lá, Hòn Tai, Hòn Ông với khoảng 3000 người đang sinh sống.
Cù lao Chàm có khí hậu quanh năm mát mẻ, hệ động thực vật phong phú, đặc biệt là nguồn hải sản và nguồn tài nguyên yến sào. Các rạn san hô ở khu vực biển cù lao Chàm cũng được các nhà khoa học đánh giá cao và được đưa vào danh sách bảo vệ. Du khách đến với cù lao Chàm sẽ trải qua những giờ phút thi vị, bồng bềnh trên sông nước. Từ phố cổ Hội An theo thuyền du lịch qua những xóm làng dọc theo sông Thu Bồn rồi ra Cửa Đại thơ mộng sẽ thấy cù lao Chàm ẩn hiện phía xa xa với một vẻ đẹp lung linh huyền ảo.
Thời gian lưu lại trên đảo du khách không chỉ được thưởng thức giá trị văn hoá của những di tích khảo cổ liên quan đến quá trình cư trú của cư dân cổ cách đây 3000 năm mà còn biết được quá trình giao lưu, buôn bán với các nước thuộc Trung Cận Đông, Đông Nam Á và Ấn Độ cách đây 1000 năm. Đặc biệt là việc phát triển hệ thống đá xếp của cư dân Chăm cổ nhằm khai thác nguồn nước…Tại cù lao Chàm còn có rất nhiều di tích lịch sử văn hoá như chùa Hải Tạng, giếng làng, lăng Ông, miếu Bà, miếu tổ nghề yến cũng như một loạt thắng cảnh thiên nhiên kỳ thú như hang Bà, hang tò vò, hòn bao gạo, suối tình, suối mơ…
Đảo Yến ở Cù Lao Chàm.
Nhờ những điều kiện thuận lợi mà thiên nhiên ban tặng nên hệ động thực vật trên đảo khá phong phú, đa dạng. Rừng cù lao Chàm có nhiều loại lâm sản quý như gõ, kiền kiền, dẻ, chua, mây, song, dâu, sim; các loại dược liệu quý hiếm như mã tiền, sơn máu, ối tím, ngũ gia bì. Quý khách đến đây sẽ được tận hưởng một không gian hoàn toàn mới lạ và những phút giây cực kỳ thú vị. Núi ở đây như một dải đất mẹ cù lao. Sườn phía đông, đá tảng dốc đứng hiểm trở, kéo dài tới sườn tây, dốc thoải bao bọc cù lao. Phía dưới là âu tàu luôn có vài chục tàu neo đậu.
Đã tự bao đời, cù lao Chàm như pháo đài che chắn Cửa Đại, bảo vệ đô thị thương cảng Hội An. Khi men theo những con đường mòn leo lên sườn núi, trên những lùm cây lá thấp là rừng xanh cây lá rộng nhiệt đới phân bố từ độ cao 50 – 500m, có nhiều loại gỗ quý như gõ biển, huỷnh,lim xẹt và vô vàn chủng loại lâm sản như song, mây, cây làm thuốc. Thú vị nhất là nhiêu loại phong lan nở hoa quanh năm với loài huyết nhung tía. Ở sườn đồi phía đông của đảo, do địa hình dốc, vẫn tồn tại thảm thực vật cay bụi và những trảng cỏ với nhiều loại đặc trưng như sến đất,huyết giác và cỏ cứng. Đặc biệt có bốn con suối nước ngọt tự nhiên, bốn mùa nước chảy. Nguồn nước ngọt ở đây dồi dào tới mức đủ để canh tác hàng chục hecta lúa nước. Vào mùa thu hoạch, những cánh đồng trên đảo lúa chin vàng bên sóng biển xanh.
Vẻ đẹp của Cù Lao Chàm
Nơi đây có địa hình đồi núi và thảm thực vật đã được tái tạo xanh tốt, nhiều loài quý hiếm. Thảm thực vật có độ bao phủ lớn chính là nơi cư trú của nhiều loài động vật. Cù lao Chàm có 12 loài thú, 13 loài chim, 130 loài bò sát và 5 loài ếch nhái. Trong đó có 2 loài được ghi vào Sách đỏ động vật Việt Nam là chim Yến và khỉ đuôi dài. Các bãi biển cát vàng sạch mịn với những khối đá làm nên nhiều cảnh quan độc đáo. Đây còn là nơi tụ cư của chim Yến, tổ của chúng gọi là yến sào, là một món ăn quý, bổ dưỡng chỉ dành cho vua chúa (ngày xưa) và các nhà hàng sang trọng. Lúc biển lặng sóng yên, du khách được đưa đến thăm quan các đảo như hang Tò Vò, hang Khô – nơi yến làm tổ trên vách đá cheo leo. Bao quanh các cụm đảo từ độ sâu 1 – 20 m, nước xanh biếc, có nhiều loại hải sản như tôm hùm, ốc hương, hải sâm,ngọc trai, đồi mồi, cua đá…
Đặc biệt, trên cù lao Chàm có nhiều bãi tắm tự nhiên rất đẹp,hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Nhiều người đến đây đã hết sức ngạc nhiên khi cù lao Chàm vẫn còn nguyên những nét hoang sơ của một vùng biển đảo. Trong tương lai không xa, cù lao Chàm sẽ được đầu tư xây dựng thành khu du lịch sinh thái tầm cỡ, thu hút du khách đến nghỉ ngơi, thư giãn.
Cù Lao Chàm có nhiều bãi tắm tự nhiên rất đẹp.
Khi đến đây bạn sẽ được trải lòng với những phút giây lãng mạn hiếm có. Cù lao Chàm, miền đất đầy quyến rũ, là vùng đất cổ. Giờ đây, ra cù lao Chàm người ta vẫn còn thấy cả một hệ thống tới hơn 20 công trình kiến trúc cổ gồm: đình, lăng, miếu, chùa, giếng cổ của cả người Chăm và người Việt được xây dựng cách đây vài trăm năm.
Nhà thờ ông tổ nghề nuôi yến ở Cù lao Chàm, một địa điểm được nhiều du khách tham quan
Nhà thờ ông tổ nghề nuôi yến ở Cù Lao Chàm.
Đặc biệt là hệ thống công trình đá xếp nằm dọc, dài theo các sườn núi của Hòn Lao đến các bãi cát ven biển.
Đá xếp ở đây được ứng dụng trên nhiều công trình, độc đáo hơn cả là hệ thống khai thác, sử dụng nguồn nước ngọt tự nhiên. Cả hệ thống đá liên hoàn theo từng bậc từ cao điểm 517, thượng nguồn suối Tình dẫn xuống những ruộng bậc thang trồng lúa nước. Cù lao Chàm còn cuốn hút bởi những giá trị vặn hoá cổ xưa. Cách đây khoảng 3000 năm, cù lao Chàm đã có cư dân cổ sinh sống. Trong diễn trình lịch sử, nơi đây còn có rất nhiều di tích thuộc các hệ văn hoá Sa Huỳnh, Chăm Pa, Đại Việt.
Biển đảo trong xanh.
