Khỉ đột lây chí rận cho con người

Theo cuộc nghiên cứu mới đây thì cách đây khoảng 3,3 triệu năm, loài khỉ đột đã đem rận đến mu của tổ tiên thuộc họ người đầu tiên của chúng ta và con người có rận kể từ đó. Những động vật ký sinh gây khó chịu này, mà sống trên lông mu và những khu vực có lông khác ở con người ngoại trừ da đầu, hút máu và có thể chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn nếu không có động vật nào cho nó sống ký sinh.

Tiến sĩ David Reed, tác giả dẫn đầu cuộc nghiên cứu và là người phụ bảo quản những động vật hữu nhũ tại Viện bảo tàng Lịch sử Thiên nhiên ở Florida cho biết: “Chúng ta biết rằng trong những khoảng thời gian gần đây con người có sự tương tác chặt chẽ với khỉ đột; nhưng chẳng may thay vẫn còn một hoạt động mua bán thị thú rừng nhằm xác minh cho điều này. Tuy nhiên, bây giờ chúng ta có thể kết luận rằng con người cổ xưa và khỉ đột có thể đã sống gần gũi nhau cách đây 3,3 triệu năm, điều mà trước đây chưa bao giờ được biết đến.”

Chúng tôi đem rận đến cho các bạn ư? Ừm! (Ảnh: iStockphoto)

Reed và các đồng sự của ông đoán rằng sự tiếp xúc có thể đã diễn ra ít nhất là qua ba hướng: quan hệ tình dục giữa khỉ đột và những động vật thuộc họ người đầu tiên, những con người cổ chi phối và điều khiển khỉ đột hay dùng chung chỗ ngủ. Reed nói: “Chúng ta không thể loại trừ hướng thứ nhất hay bất kỳ khả năng nào khác.”

Ông cùng đội nghiên cứu của mình đã nghiên cứu những con rận lấy từ những con linh trưởng trong những khu bảo tồn động vật hoang dã Ugandan. Những con rận trên khỉ đột ngày nay đại diện cho một loài khác biệt với chí rận trên con người hiện đại vì những động vật ký sinh tiến hóa cùng với những động vật mà nó sống ký sinh trên đó.

Reed và những đồng sự đã trích lấy DNA từ những con rận. Sau đó họ dùng dữ liệu về hóa thạch từ con người và khỉ đột để ước lượng xem hai loài ký sinh trùng này đã có chung một tổ tiên cách đây bao lâu. Kết quả nghiên cứu của họ đã được xuất bản trong số mới ra của tập san Sinh học BMC.

Reed cho biết: “Thời gian mà hai loài rận này có cùng một tổ tiên, cách đây 3,3 triệu năm, thì còn sớm hơn nhiều thời gian mà khỉ đột và con người lần cuối cùng có chung một tổ tiên đó là cách đây 7-9 triệu năm. Điều đó có nghĩa là một sự thay đổi động vật mà chúng sống ký sinh trên đó đã diễn ra cách đây 3,3 triệu năm.”

Cuộc nghiên cứu cũng đã đưa ra giả thuyết là những con chí trên đầu con người có nguồn gốc từ sự tiếp xúc với những con tinh tinh. Ngày nay, khỉ đột chịu đựng những con rận ở mu chứ không phải những con rận ở trên đầu trong khi tinh tinh thì chỉ có chí trên đầu. Lance Durden, phó giáo sư sinh học tại trường Đại học Miền Nam Georgia nói rằng kết quả nghiên cứu rất có ý nghĩa.

Nói đến chí trên đầu và rận trên cơ thể, Daren cho biết: “Đã từ lâu những nhà nghiên cứu vật ký sinh cảm thấy khó hiểu vì sao con người là duy nhất trong việc có hai loại chí rận hút máu. Nhờ việc dò tìm sự phát sinh loài qua phân tử tinh vi, David Reed và đội nghiên cứu đã đưa ra một đáp án chi tiết và đầy thuyết phục. Hoàn toàn có thể xảy ra rằng con người lấy chí rận từ khỉ đột bằng những cách ngoài quan hệ tình dục như ngủ chung chỗ – hy vọng là không ngủ cùng một lúc – hay điều khiển khỉ đột trong khi săn bắn hay ăn thịt chúng.”

Dale Clayton, một giáo sư sinh học từ trường Đại học Utah nói rằng những khả năng trên là vấn đề thực tế khó xử và quả đúng như vậy.

Thiên Kim