Nguy cơ tuyệt chủng của cá nước ngọt Bắc Mỹ

Gần 40% các loài cá ở các suối, sông và hồ Bắc Mỹ đang bị đe dọa, theo đánh giá chi tiết nhất về tình trạng bảo tồn cá nước ngọt trong 20 năm vừa qua.

700 loài cá hiện nằm trong danh sách những loài “trong tình trạng hiểm nghèo”, tăng 92% so với số lượng 364 loài trong nghiên cứu năm 1989 do Hiệp hội nghề cá Hoa Kỳ. Các nhà khoa học phân loại 700 loài cá nói trên theo tiêu chí: dễ bị tổn thương (230), bị đe dọa (190), hoặc có nguy cơ tuyệt chủng (280). Thêm vào đó, 61 loài được cho là đã tuyệt chủng.

Báo cáo mới do một nhóm các nhà khoa học từ Hoa Kỳ, Canada và Mexico thực hiện dưới sự chỉ đạo của Cơ quan khảo sát địa chất hoa Kỳ (USGS). Họ đã nghiên cứu tình trạng của cá nước ngọt và các nước lợ (những loài sống giữa sông và biển).

Mark Myers, giám đốc USGS, cho biết: “Số lượng cá nước ngọt tiếp tục giảm kể từ cuối những năm 1970, những nguyên nhân cơ bản bao gồm môi trường sống thu hẹp, sự suy yếu loài và sự cạnh tranh của các loài không thuộc bản đại. Thêm vào đó, thay đổi khí hậu cũng ảnh hưởng đến cộng đồng các loài cá”.

Những nhóm dễ bị tổn thương nhất

Những nhóm có nguy cơ cao bao gồm loài cá hồi có giá trị lớn thuộc bờ biển Thái Bình Dương và vùng núi phía Tây; cá tuế, cá mút và cá trê; cá darter Đông Nam Hoa Kỳ, cá pupfish, livebearers, và goodeids, một loài cá lớn, có nguồn gốc Mêxico và Đông Nam Hoa Kỳ 

Gần một nửa họ cá chép, cá tuế và cá vược (cá pecca, darter và các loài họ hàng khác) đang trong tình trạng hiểm nghèo. Nhiều họ cá quan trọng đối với thi đấu thể thao hoặc thương mại cũng đạng bị đe dọa. Hơn 60% các loài cá hồi có ít nhất một đàn hoặc một phân loài bị đe doa, trong khi 22% những loài cá thái dương – bao gồm những loài nổi tiếng như cá pecca đen, cá pecca đá và cá mang xanh – cũng nằm trong danh sách kể trên. Thậm chí loài phổ biến trong thể thao tại Hoa Kỳ, cá pecca vằn, cũng thuộc diện bị đe dọa.

Những vùng nguy cơ cao nhất

Những khu vực với số lượng cá bị đe dọa đáng kể nhất bao gồm Đông Nam Hao Kỳ, bờ biển trung Thái Bình Dương, Rio Grande, và các vịnh Mexcio không chảy ra biển. Những điểm nóng về đa dạng sinh học và mức độ đe dọa lớn nhất bao gồm Tennessee (58 loài cá), Mobile (57), Đông Nam hệ thống sông Dốc Đại Tây Dương (34). Thung lũng trung tâm Thái Bình Dương, phía Tây Bồn Địa Lớn, Rio Grande và các con sông tại trung tâm Mexico cũng có nhiều loài cá gặp nguy hểm. Nhiều loài cá trong diện gặp nguy hiểm bị giới hạn lại chỉ trong một đường lưu thông nước, Howard Jelks, nhà nghiên cứu tại USGS đồng thời là tác giả của nghiên cứu, nhấn mạnh: “Con người đã mở rộng đến rất nhiều lưu vực sông, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái dưới nước”.

Mức độ nghiêm trọng

Trong danh sách những loài cá trong tình trạng nguy hiểm năm 1989, 89% vẫn giữ nguyên tình trạng bảo tồn, hoặc thậm chí còn có nguy cơ cao hơn. Chỉ 11% cải thiện tình trạng bảo tồn hoặc được đưa ra khỏi danh sách. Các tác giả của nghiên cứu nhấn mạnh rằng việc nâng cao nhận thức của công chúng và các chiến lược quản lý là những hành động cần thiết để bảo vệ và phục hồi vốn quý tự nhiên này.

Noel Burkhead, nhà nghiên cứu tại USGS, tác giả chính của nghiên cứu và chủ tịch Ủy ban các loài có nguy cơ tuyệt chủng AFS, cho biết: “Cá không phải là sinh vật duy nhất suy giảm trầm trọng. Tôm nước ngọt, ốc sên và trai cũng đang trọng tình trạng tương tự hoặc thậm chí là nghiêm trọng hơn”.

Các tác giả cho biết danh sách trên dựa trên thông tin sinh học tốt nhất hiện có. Stephen Walsh, tác giả nghiên cứu, đồng thời là nhà nghiên cứu của USGS, khẳng định: “Chúng tôi tin rằng bản báo cáo này sẽ cung cấp thông tin đáng tin cậy cho các nhà khoa học, cộng đồng bảo tồn tự nhiên và các nhà quản lý tài nguyên quốc tế nhằm thúc đẩy công cuộc bảo tồn, quản lý và phục hồi”. Đây là tài liệu thứ ba về các loài cá nước ngọt và nước lợ có nguy cơ tuyệt chủng thuộc Bắc Mỹ, do Hội đồng các loài có nguy cơ tuyêt chủng của Hiệp hội nghề cá Hoa Kỳ thực hiện.