Wiki là một hệ thống tổng hợp, với trang bách khoa toàn thư Wikipedia vô cùng nổi tiếng hiện nay.
Theo WikiWikiWeb (http://c2.com/cgi/wiki), “Ý tưởng wiki thoạt đầu có vẻ kỳ lạ… Wiki là một hệ thống tổng hợp; nó là phương tiện thảo luận, là kho dữ liệu, là hệ thống mail, là công cụ cộng tác. Thật khó xác định rõ ràng wiki là gì, nhưng có điều chắc chắn đây là phương thức tiện lợi cho việc trao đổi thông tin trên mạng”.
Chữ Wiki với chữ hoa thường được dùng để chỉ WikiWikiWeb (Porland Pattern Repository) chuyên về lập trình do Ward Cunningham xây dựng vào tháng 3/1995. Khi tìm kiếm phương thức để mọi người chia sẻ thông tin cho quá trình phát triển phần mềm, Ward đã xây dựng cái gọi là Patterns List (Danh sách mẫu thiết kế) và kêu gọi mọi người tham gia đóng góp những suy nghĩ, mẫu thiết kế và kinh nghiệm về lập trình. Danh sách này trở thành wiki đầu tiên trên thế giới.
Một trang nội dung trong wiki được gọi là “trang wiki”, giống như bất kỳ trang web nào (bạn có thể viếng thăm một trang wiki mà thậm chí không nhận biết đó là wiki). Toàn bộ các trang wiki (tạo thành wiki) được nối kết chặt chẽ với nhau thông qua các siêu liên kết, đây thực sự là cơ sở dữ liệu quan hệ đơn giản. Hầu hết wiki đều có tên (Title) để tìm kiếm. Tất cả wiki cũng đều có sẵn tính năng tìm kiếm và có khả năng tìm các trang khác liên kết đến trang hiện tại.
Wikipedia đã trở thành trang web wiki nổi tiếng nhất, nằm trong danh sách 7 trang web phổ biến nhất trong năm 2007. Là bách khoa toàn thư điện tử lớn nhất từ trước cho tới nay.
Từ Wiki (theo “Wiki”pedia) không phải tên viết tắt mà bắt nguồn từ tiếng Hawaii có nghĩa là “nhanh”. Năm 1995, Ward Cunningham lập trình xong hệ thống chia sẻ thông tin mới, trong đó người sử dụng có thể tạo trang mới hoặc sửa lại trang cũ của nhau. Như vậy hệ thống sẽ được cập nhật nhanh hơn các hệ thống chia sẻ thông tin cũ, hệ thống mà người ta muốn sửa thông tin trên một trang đang tồn tại hoặc tạo một trang mới hẳn là phải gửi ý kiến tới một người quản lý, chờ người đó xem xét và xử lý.
Trong một lần đi đến Hawaii, ông đã được các nhân viên sân bay thông báo rằng phải đi xe buýt Wiki Wiki để di chuyển giữa các trạm của sân bay. Lúc đó Cunningham không hiểu ý nghĩa của từ Wiki Wiki, và ông đã hỏi lại các nhân viên tại sân bay. Ông đã nhận được câu trả lời rằng từ “wiki” có nghĩa là nhanh chóng trong tiếng Hawaii. Với việc lặp lại từ Wiki Wiki, nó mang nghĩa rất nhanh chóng.
Sau chuyến đi đó, Cunningham đã tìm kiếm một cái tên cho trang web mới của mình. Ông muốn một cái tên thật độc đáo, nhưng cũng phải đơn giản và dễ nhớ, tuy nhiên ông cũng không muốn sao chép bất kỳ một cách thức đặt tên nào lúc bấy giờ. Dựa trên mô hình hóa “quick basic” của Microsoft, ông đã có ý tưởng với một cái tên dạng “quick web”, để đem lại hiệu ứng một trang thông tin nhanh chóng cho người đọc.
Tuy nhiên Cunningham không thích cái tên của khái niệm này, vì ông cho rằng nó quá đơn điệu và nhàm chán. Do đó mà ông đã thay thế bằng một từ có nghĩa tương tự trong tiếng Hawaii, wiki. Tuy nhiên cái tên đầu tiên mà Cunningham sử dụng là cả hai từ “Wiki Wiki” mang nghĩa rất nhanh chóng. Ông cho biết việc sử dụng từ lặp như vậy giúp nhấn mạnh ý nghĩa nhanh chóng của chương trình mà ông đang xây dựng. Do đó mà cái tên WikiWikiWeb đã ra đời.
Phiên bản tên gọi ngắn hơn, Wiki được biết đến nhiều hơn là cái tên lặp lại Wiki Wiki, vì trong quá trình lập trình trang WikiWikiWeb, Cunningham đã sử dụng cái tên viết tắt là wiki với công cụ CGI trên Unix. Với url đầu tiên là http://c2.com/cgi/wiki . Do đó mà những người bấm vào trang web này đơn giản gọi nó là Wiki thay vì cái tên Wiki Wiki như ý tưởng ban đầu của Cunningham.
Có một số sự thật thú vị khác mà có thể bạn chưa biết về trang wiki:
– Có khá nhiều người phát âm sai từ wiki, theo cách phát âm “wick-ee”, trong khi đó cách phát âm đúng của từ này phải là “we-key”.
– Từ wiki còn được hiểu là viết tắt của “what I know is”, có nghĩa là “những gì tôi biết”.
– Site nổi tiếng nhất của Wiki là Wikipedia, một trang thư viện điện tử khổng lồ đã được ra mắt vào tháng 1 năm 2001. Đến cuối năm 2001, Wikipedia đã có hơn 20.000 bài viết về rất nhiều chủ đề khác nhau với hơn 18 ngôn ngữ.
– Đến tháng 9 năm 2007, Wikipedia đã phá vỡ kỷ lục 600 năm của một bách khoa toàn thư lớn nhất thế giới từng được biên soạn, vượt mốc 2 triệu bài viết. Bộ bách khoa toàn thư mà nó vượt qua là Vĩnh Lạc đại điển thời nhà Minh, được hoàn thành vào năm 1408 với hơn 1 triệu trang.
– Trang Wikipedia nhận được khoảng 30.000-60.000 yêu cầu bài viết mỗi giây.
– Wikipedia hiện đang sử dụng phần mềm mã nguồn mở MediaWiki, được viết bởi Lee Daniel Crocker. Ban đầu, mặc dù Wikipedia chạy trên UseModWiki, được viết bằng Perl bởi Clifford Adams. Trong vòng một năm ra mắt, họ chuyển sang một nền tảng khác đó là PHP/MySQL được viết bởi Magnus Manske. Trong vòng 6 tháng sau đó, họ chuyển sang MediaWiki trên với một số phần mở rộng tùy chỉnh và cài đặt.
