Phát hiện của các nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu Scripps đã mang lại triển vọng về một loại thuốc mới điều trị cho những người mắc bệnh liên quan tới quá trình kết xoắn sai của protein. Theo các kết quả công bố bởi hãng dược phẩm FoldRx Pharmaceuticals, Inc. hôm 21 tháng 7 vừa qua, loại thuốc mới này có khả năng ngăn không cho bệnh tiếp tục tiến triển ở các bệnh nhân bị viêm đa thần kinh dạng tinh bột xảy ra do đột biến gen mã hóa transthyretin (Transthyretin (TTR) amyloid polyneuropathy (ATTR-PN)).
“Tôi rất phấn khởi trước triển vọng về một loại thuốc có thể giúp các bệnh nhân bị viêm đa thần kinh dạng tinh bột xảy ra do đột biến gen mã hóa transthyretin (ATTR-PN),” tiến sĩ Jeffery Kelly, đồng sáng lập hãng FoldRx chia sẻ. Phòng thí nghiệm thuộc viện nghiên cứu Scripps của Kelly đã đặt nền móng cho chiến lược điều trị này và phát hiện ra loại thuốc mới kể trên.“Hơn nữa, đây là bằng chứng dược lý đầu tiên chứng minh giả thuyết của cộng đồng nghiên cứu sinh hóa về nguyên nhân của các bệnh thoái hóa dạng tinh bột ở người, trong đó có Alzheimer. Taifamidis được phát triển qua nhiều năm nghiên cứu khoa học căn bản với tiền tài trợ từ Viện Sức khỏe Quốc gia, Viện Sinh hóa Skaggs, và Quỹ tài trợ Lita Annenberg Hazen.
ATTR-PN là một bệnh di truyền hiếm gặp liên quan tới quá trình kết xoắn sai của protein, còn được gọi với tên Viêm đa thần kinh dạng tinh bột gia đình (Familial Amyloid Polyneuropathy). Đây là một căn bệnh tiến triển chậm, tác hại về nhiều mặt, có thể gây ra mất cảm giác, suy yếu cơ, và suy chức năng thần kinh tự trị (bao gồm rối loạn đường ruột và các vấn đề liên quan đường tiết niệu), và cuối cùng dẫn tới tử vong. Biện pháp điều trị duy nhất hiện tại là cấy ghép gan.
Các kết quả nghiên cứu lâm sàng giai đoạn II/ III của FoldRx cho thấy khi điều trị bằng thuốc uống tafamidis sẽ ngăn chặn hiệu quả quá trình tiến triển của bệnh và làm giảm tác động tâm lí sau 18 tháng so với thuốc trấn an. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tafamidis an toàn và không có tác dụng phụ.
“Chúng tôi đang rất phấn khởi với kết quả thử nghiệm và mong rằng biện pháp điều trị đột phá này sẽ sớm đến được với tất cả bệnh nhân trên thế giới,” tiến sĩ Richard Labaudinière, Chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của FoldRx cho biết. “Chúng tôi dự định sẽ thảo luận với các cơ quan quản lý của Mỹ và châu Âu cuối năm nay và đưa loại thuốc này ra thi trường trong năm 2010.”
Kết xoắn sai của protetin (Ảnh : bio.huji.ac.il)
Tiếp nối các kết quả khả quan
Thoái hóa dạng tinh bột liên quan transthyretin (TTR) là bệnh gây ra bởi quá trình thực hiện kết xoắn sai lệch của protein (sau khi kết xoắn protein sẽ hợp lại thành các sợi tinh bột). Những sợi này lưu lại trong các bộ phận cơ thể, gây cản trở cho chức năng thông thường của các cơ quan này. Trong trường hợp viêm đa thần kinh dạng tinh bột liên quan TTR thì một loại protein được gọi là transthyretin (TTR) thực hiện kết xoắn sai, các sợi tinh bột sẽ tụ lại trong mô thần kinh ngoại biên chỉ đạo chi và các bộ phận. Trong trường hợp viêm cơ tim dạng tinh bột liên quan TTR, sợi tinh bột sẽ len vào tim, làm suy chức tim. Dạng biến đổi phổ biến, V122I, được gặp ở 4% số người Mỹ gốc Phi. TTR nguyên thủy (dạng bình thường) cũng có thể hình thành các sợi tinh bột, đặc biệt trong cơ thể người già; khoảng 15% tới 25% số người trên 80 tuổi ghi nhận sợi tinh bột hiện diện trong tim có khả năng dẫn tới viêm cơ tim.
Năm 2001, Kelly, trưởng khoa Y học Phân tử & Thử nghiệm cùng Lita Annenberg Hazen, giáo sư hóa học, thành viên Viện hóa sinh Skaggs tại Viện nghiên cứu Scripps và các đồng nghiệp đã công bố rằng một siêu phân tử đột biến TTR của một bộ khử (suppressor) khi hợp nhất vào protein TTR sẽ ngăn không cho protein phân tách, kết xoắn sai và hình thành sợi tinh bột. Điều này lí giải vì sao những bệnh nhân có đột biến TTR gây hại và đột biến “bộ khử” lại chỉ có biểu hiện bệnh nhẹ. (Science, 293 (5539): 2459 – 2462, 28/9/2001).
Hơn một năm sau, nhóm này lại công bố thêm kết quả nghiên cứu về hiệu quả trong việc sử dụng các phân tử nhỏ với mục đích làm ổn định quá trình kết xoắn thông thường của TTR, ngăn không cho protein này thực hiện kết xoắn sai lệch. Với phương pháp này, các nhà nghiên cứu có thể ngăn chặn sự hình thành của các sợi tinh bột bằng việc bắt chước cơ chế của “chất khử” siêu phân tử TTR mô tả trong nghiên cứu trước. (Science, 299 (5607): 713 – 716, 31/1/ 2003).
Hai nghiên cứu cơ sở nói trên được hỗ trợ kinh phí bởi Viện NIDDK thuộc Viện Sức khỏe Quốc gia, Viện Sinh hóa Skaggs, quỹ Lita Annenberg Hazen cùng nhiều cơ quan khác.
