Gà luộc gần như đã là thứ không thể thiếu trên mọi mâm cỗ, đặc biệt là vào ngày Tết. Vậy tại sao nhất thiết phải là gà luộc chứ không chọn thứ đồ khác thay thế?
Chúng ta không còn xa lạ gì với hình ảnh chú gà luộc xuất hiện trên các mâm cỗ cúng. Vào ngày Tết, gà còn được chuẩn bị cẩn thận hơn rất nhiều lần với hình tượng chú gà ngậm bông hoa hồng trong miệng.
Trông quen mắt là thế, liệu có bao giờ bạn thắc mắc do đâu mà gà luộc “xuất hiện trên mọi mặt trận” như vậy? Hóa ra, người ta sử dụng thứ này trong mâm cỗ là có ý nghĩa cả đấy.
Đầu tiên là vì gà khá dễ kiếm và dễ chế biến – là vật dâng cúng phù hợp với tất cả mọi gia đình.
Ngoài ra, gà còn mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp theo quan niệm xưa. Trong 12 con giáp, gà là biểu tượng cho sự cương trực và mạnh mẽ. Còn trong văn học, gà lại được cho là loài sở hữu 5 đức tính lớn: Văn, Võ, Dũng, Nhân, Tín.
Không những vậy, theo sách chiêm tinh, mỗi ngày trong 8 ngày đầu năm mới thuộc về một con giống. Gà thuộc ngày mồng 1 Tết, vậy nên cỗ cúng không thể thiếu gà được!
Tất cả những điều trên dường như cũng đủ khiến gà luộc trở thành thứ không thể thiếu trên mâm cỗ rồi. Thế nhưng, nhắc tới ý nghĩa của gà mà bỏ qua truyền thuyết dân gian dưới đây thì thật thiếu sót.
Truyện kể rằng, từ khi Ngọc Hoàng mới tạo ra cuộc sống dưới hạ giới, Người đã sai 10 mặt trời ngày đêm chiếu sáng sấy khô mặt đất. Nhưng đất đã khô nứt nẻ rồi mà Ngọc Hoàng quên không thu Mặt trời lại, khiến con người và cây cỏ khốn đốn vì nắng hạn.
Khi ấy, một chàng dũng sĩ đã giương tên bắn rụng liên tiếp 9 Mặt trời. Mặt trời cuối cùng sợ quá bay tít lên cao và trốn “biệt tăm biệt tích”. Mặt đất lại trở nên lạnh lẽo tối tăm. Con người và loài vật rủ nhau đi gọi Mặt trời nhưng chẳng ai thành công.
Cuối cùng, chỉ có gà trống khoẻ mạnh cất tiếng gáy vang lừng khiến Mặt trời tò mò ngó xuống. Vậy là một lần nữa, mặt đất lại được chiếu sáng bởi ánh mặt trời.
Vậy thì liên quan gì tới mâm cỗ ngày Tết nhỉ? Người ta coi đêm giao thừa là thời điểm trời đất tối tăm nhất vì Mặt trời ẩn mình rất sâu. Bởi vậy, nhà nhà bảo nhau cúng một con gà trống với hi vọng gà sẽ đánh thức Mặt trời cho đủ đầy ánh nắng cả năm.
Đó chính là cách thể hiện ước mong “mưa thuận gió hoà” của cư dân nông nghiệp. Cứ như vậy, gà trở thành một nét văn hoá đi liền với tín ngưỡng tôn sùng Mặt trời của nghề trồng lúa nước.
Ngày nay, nhiều gia đình Việt không còn làm nông, câu chuyện gà gọi Mặt trời cũng không được nhiều người biết đến nữa. Tuy nhiên, phong tục sử dụng gà trên mâm cỗ thì vẫn được lưu truyền cho tới giờ.
Không chỉ dừng lại ở giới hạn cỗ cúng, gà luộc rắc lá chanh cũng là một món không thể thiếu trong các bữa ăn cổ truyền Việt Nam.
