Nếu bạn nào đi nước ngoài, những nước mà dân ta rất “mê” như Mỹ, Úc, Châu Âu,… các bạn đi vòng vòng xem thử có kiếm được cửa hàng bán sữa công thức như ở Việt Nam không nhé! Theo hiểu biết của cá nhân, ở các nước này, nếu muốn mua sữa công thức phải đến các nhà thuốc để mua, hoặc ở những siêu thị lớn, cũng thỉnh thoảng có những quầy sữa công thức, nhưng để ở những góc rất khuất, và khó tìm. Trong khi ở Việt Nam ta, đi đâu cũng thấy những cửa hàng sữa công thức tràn ngập, sữa một hai ba bốn, sữa này sữa kia, nhập hay không nhập… lựa chọn thừa mứa và phức tạp còn hơn chọn màu son của phụ nữ (vốn đã rất phức tạp rồi!). Vậy tại sao có sự khác biệt “quá đáng” như thế này? Phải chăng vì bên Tây họ có sẵn “gien” tốt rồi nên mới không thèm để ý đến sự “ưu việt” của những bột thần kì này, còn chúng ta thì hơi bị nhỏ bé nên mới cần đến nó! Rất tiếc, câu trả lời không phải như vậy. Lý do là, những sữa công thức này, ở các nước phát triển, chỉ có chỉ định dùng cho những trường hợp đặc biệt cần thiết, chứ không dùng đại trà. Trong khi ở Việt Nam ta, đã hình thành một nền văn hóa “thần tượng hóa” sữa công thức, như một giải pháp đáp ứng nhanh gọn cho tất cả những nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, và cũng “sửa chữa” được thần kỳ những “khiếm khuyết” về hình thể, chiều cao và cả trí thông minh cho thế hệ tương lai! Vậy sự thật là như thế nào, chúng ta cùng nhau tìm hiểu nhé!
Sữa công thức, theo khuyến cáo chung của những tổ chức y khoa lớn trên thế giới, chỉ được khuyến cáo trên y văn trong năm đầu đời của trẻ, như một lựa chọn duy nhất nếu trẻ không có sữa mẹ để bú, hoặc sữa mẹ không đủ cho nhu cầu của trẻ, hoặc vì lý do nào đó, mà mẹ quyết định ngưng không cho bú sữa mẹ nữa. Đây là một điểm sáng duy nhất được thừa nhận của sữa công thức cho đến hiện nay. Những sữa công thức cho trẻ nhũ nhi (dưới 1 tuổi) này được làm cho giống với sữa mẹ, và không có một bằng chứng nào cho thấy có loại sữa công thức nào là ưu việt hơn các loại khác cả. Tất cả các loại sữa công thức, về giá trị dinh dưỡng cho trẻ, được xem là tương đương nhau!!! (các ba mẹ nhớ lấy điều này nha!)
Sau 1 tuổi, nếu trẻ vẫn không có lựa chọn bú sữa mẹ, khuyến cáo thống nhất, là chuyển từ sữa công thức cho trẻ nhũ nhi sang sữa bò nguyên kem (sữa bò bình thường) không đường đã được tiệt trùng hoặc thanh trùng (pasteurised/sterilised full cream cow’s milk), như một trong 5 nhóm thực phẩm cần có trong chế độ ăn của trẻ (tinh bột, rau củ, trái cây, thịt – protein, và sữa/sản phẩm từ sữa). Tuy nhiên, sau 1 tuổi, vai trò của sữa không còn là quan trọng nhất nữa, vì trẻ bắt đầu lệ thuộc đa phần vào các bữa ăn chính và ăn dặm để cung cấp các vitamins, khoáng chất, và các dưỡng chất cần thiết cho phát triển. Lượng sữa bò được khuyến cáo trong 1 ngày cho trẻ sau 1 tuổi là không quá 500 – 600 ml một ngày, và được xem là một nguồn cung cấp rất tốt các protein, calcium và các dưỡng chất khác cho trẻ. Và đây là thực hành phổ biến ở các nước phát triển: ngay từ sinh nhật đầu tiên của trẻ, chuyển trẻ từ sữa công thức (nếu trẻ đang dùng) sang sữa bò nguyên kem , và tiếp tục khuyến khích các cữ ăn cho trẻ. Dĩ nhiên, nếu trẻ còn bú mẹ, và mẹ vẫn tiếp tục muốn cho con bú, thì không cần đổi qua sữa bò làm gì!
Nếu một người mẹ Việt Nam thực hiện khuyến cáo này, dự là sẽ làm cả xóm làng kinh sợ, vì quá “tệ” với con, phải không?! Nhưng khuyến cáo và thực hành này được thực hiện, vì thật sự cho đến nay vẫn chưa có một bằng chứng nào được chứng minh cho thấy lợi ích vượt trội của sữa công thức so với sữa bò nguyên kem đối với sự tăng trưởng và phát triển của con trẻ. Giá thành của sữa công thức thì khỏi bàn, rất mắc so với sữa bò nguyên kem, và vì vậy, Hội đồng bác sĩ gia đình của Mỹ, và cả hội đồng y khoa của Úc, đều nhất trí là các bác sĩ có thể tư vấn ba mẹ, chống lại việc sử dụng sữa công thức một cách thường qui cho trẻ sau 1 tuổi. Ở những ca đặc biệt, nếu trẻ quá khó khăn trong việc ăn uống, thì cũng không khuyến khích sử dụng sữa công thức để “bù”, mà thay vào đó, ba mẹ nên cho trẻ đi khám bác sĩ để đánh giá và tư vấn lại cách ăn uống, và nếu vẫn không cải thiện, thì có thể sẽ xem xét việc sử dụng các loại multivitamine để bổ sung. Tuy nhiên, đây là những trường hợp hiếm gặp và không phổ biến!
Vậy, những lợi ích được quảng cáo mỗi ngày về lợi ích sữa công thức có thật hay không?
1. Sữa công thức giúp cải thiện chiều cao?
So với sữa mẹ, sữa công thức đúng là có nhiều calci hơn, và vì vậy nổi trội hơn vì điểm này. Tuy nhiên, ở trẻ dưới 1 tuổi, mẹ lựa chọn cho con bú sữa mẹ hoàn toàn, có thể bổ sung vitamin D mỗi ngày cho con khi cần thiết, chỉ 1-2 giọt một ngày thôi (trung bình là 400-60 IU mỗi ngày). Đồng thời, sữa mẹ cũng có những lợi ích dinh dưỡng và miễn dịch khác mà không một sữa công thức nào sánh được, bên cạnh việc phát triển tình cảm mẹ-con, nên lúc nào, sữa mẹ cũng là số 1, khỏi bàn. Sau khi trẻ qua 1 tuổi, sữa công thức sau 1 tuổi có hàm lượng Canxi nhỉnh hơn sữa bò một chút, và không đáng kể. Vì vậy, vai trò của sữa công thức so với sữa bò về canxi và phát triển xương của trẻ được đánh giá là như nhau.
2. Các acid béo – DHA và AA – thần dược cho phát triển mắt và não bộ?
Trẻ có thật sự nhìn tốt hơn (có con bò uống sữa xong quẳng luôn cặp mắt kinh í), và thông minh hơn khi dùng sữa công thức hay không? Đây là những thành phần có trong sữa mẹ, nhưng trước đây không có trong sữa công thức, và về sinh hóa, được xem là quan trọng trong phát triển màng của hệ thần kinh. Tuy nhiên, từ lý thuyết ra thực hành xa nhau vạn dặm! Các nghiên cứu lâm sàng về hiệu quả được “quảng cáo” của các chất này không thống nhất với nhau về kết quả. Có nghĩa là, có nghiên cứu thấy có hiệu quả, có nghiên cứu thấy không có hiệu quả, có nghiên cứu lại thấy có tiêu cực, cho sự phát triển trí thức, xã hội và hành vi của trẻ. Khi các nhà nghiên cứu tập hợp lại tất cả các nghiên cứu hiện có trên thế giới về chủ đề này và đánh giá tổng thể, thì đều đưa ra kết luận rằng, việc bổ sung DHA và AA không cho thấy lợi ích nào, mặc dù không gây hại cho trẻ. Và vì vậy, hiện nay, việc bổ sung DHA và AA vào dinh dưỡng hàng ngày của trẻ không được khuyến cáo!
3. Prebiotics và Probiotics – tốt cho hệ tiêu hóa, ăn dễ tiêu?!
Đây cũng là những chất có trong sữa mẹ, và trước đây không có trong sữa công thức. Việc đưa hai thành phần này vào, theo quảng cáo, là để giúp hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động tốt hơn. Nhưng, hiệu quả thật sự của prebiotics và probiotics chỉ được chứng minh ở nhóm trẻ sinh rất non, rất nhẹ cân, sau sinh phải nằm bệnh viện một thời gian dài mà thôi. Còn đối với trẻ sinh đủ tháng, khỏe mạnh, thì hiệu quả của hai chất này lên đường tiêu hóa (làm tăng vi khuẩn tốt trong đường ruột) vẫn còn chưa được chứng minh qua các nghiên cứu. Các đánh giá tổng quan các nghiên cứu lại cho thấy, prebiotics và probiotics có thể có ích cho viêm da dị ứng ở trẻ trong vài năm đầu đời, tuy nhiên không thấy có bằng chứng giúp ích cho các loại dị ứng khác như dị ứng thức ăn. Giá trị thiết thực của lợi ích này vẫn còn chưa rõ ràng, và cần được nghiên cứu thêm, trước khi một khuyến cáo chỉ định dùng nhất định được đưa ra.
Vì vậy, nếu bạn muốn bỏ tiền ra để dựa dẫm vào sữa công thức, với mong muốn phát triển “mọi thứ” cho con, nên suy nghĩ lại. Việc phát triển trí tuệ, tính cách, và thể chất của một con trẻ không đơn thuần như việc bón phân cho một cái cây, và không thể dựa dẫm hoàn toàn vào một nguồn dinh dưỡng nhất định. Những yếu tố khác, như một chế độ ăn uống cân bằng, các hoạt động vui chơi kích thích trí tuệ, các hoạt động thể thao ngoài trời (bơi lội, bóng rổ, vân vân), sự tương tác và tình yêu thương không mù quáng của các thành viên trong gia đình, các hoạt động xã hội (bao gồm trường học), cũng như sự tôn trọng ý kiến và bản thân trẻ trong khuôn phép, cũng đóng vai trò rất quan trọng trong phát triển toàn diện của một con người. Và đây là những yếu tố đòi hỏi chúng ta phải “mất công” tham gia, điều chỉnh. Nhưng nếu bạn muốn đầu tư thật sự cho trẻ, thay vì bỏ tiền mua sữa công thức đều đều cho con, hãy bỏ ống heo để dành cho những hoạt động này!
(Theo FB Bác sĩ Huyên Thảo)
Nguồn:
Bài viết được thành viên sưu tầm và đăng tại:
ChaMeCuaCon.com – Trang web chia sẻ kinh nghiệm về sức khỏe và làm đẹp.
