Đã vài tuần trở lại đây, từng đoàn từng đoàn nối nhau lên mảnh đất biên cương Hà Giang để chiêm ngưỡng một loài hoa: tam giác mạch.
Nhắc đến tên nhiều người cứ ngờ ngợ không hiểu vì sao thứ hoa ấy có cái gì hấp dẫn mà khiến cho bao người mê mẩn đến thế. Nhưng có đi, có đứng giữa tấm thảm hoa biếc hồng trăng trắng đó, có ngắm nhìn những nương tam giác mạch quẩn quanh chân núi mới hiểu vì sao cao nguyên đá chẳng thế thiếu loài hoa ấy.
Đá núi bàng bạc một màu xam xám, lạnh lẽo và trong hơi thở của vùng biên ải có một vạt hồng như sưởi ấm lên, như nồng nàn hơn, như xua bớt đi cái tê tái của vùng cao. Tam giác mạch, cái tên không gợi về một loài hoa nhưng lại là hoa rất đẹp, trải dài trên đường đất đỏ làm bao người đắm say.
Tam giác mạch là loài cây thân mềm như cỏ, nở nhiều cả trong mùa xuân và mùa thu. Hoa hồng trắng li ti, cánh chụm lại thành hình chóp nón, có ba mặt tam giác, giữ ở giữa một hạt mạch quý. Những tay lá bé bỏng cũng mơ hồ ba góc xanh.
Cây non có thể dùng để luộc ăn như rau, nếu để ra hoa, kết quả và thành hạt thì có thể xay thành bột làm bánh. Vì hoa của loài cây này có hình dạng giống như kim tự tháp với các mặt hình tam giác nên người dưới xuôi quen gọi là tam giác mạch. Với đồng bào Mông Hà Giang, bà con gọi đó là cây chêz.
